معرفی رشته مهندسی شیمی
در مهندسی شیمی تفاوت بسیاری بین معنای ظاهری و درون مایه ی رشته وجود دارد .
یک مهندس شیمی قبل از شیمی دان بودن در مرحله ی اول یک مهندس است !
مهندسی شیمی یکی از رشته های مهندسی است و به هیچ وجه نمیتوان آن را یکی از گرایش های رشته ی شیمی دانست
کار یک مهندس شیمی از جایی شروع میشود که او میتواند کشفیات شیمیدان ها را تا مرز تولید صنعتی پیش ببرد
مهندس شیمی توانایی طراحی فرایند های مختلفی رو دارد . میتواند تجهیزات را برای فرایند ها طراحی کند.
میتوان گفت تمام وسایل مورد استفاده در زندگی روزمره ی مردم جهان مانند پلاستیک ، فلز ، کاغذ و … ساخته ی دست مهندسان شیمی است و به کمک آنان ساخته میشود و مهندسان شیمی روی آنها نظارت دارند.
این رشته را نمیتوان به صورت عمومی و در چند خط تعریف کرد . طیف وسیعی که فعالیت های مهندسی شیمی دارد باعث میشود که با هر جمله ای که در رابطه با این رشته زده میشود بسیاری از ناگفته ها در مورد این رشته باقی میماند .
طبق تعریف رسمی انجمن مهندسی شیمی آمریکا (AICHE ) مهندسی شیمی بصورت زیر تعریف میشود :
کاربرد اصول علوم فیزیکی همراه با مبانی اقتصادی و روابط انسانی در زمینه هایی که مستقیما به فرایندها و دستگاه هایی که در آنها ماده به منظور تغییری در حالت یا مقدار انرژی و یا ترکیبش تحت عمل قرار گرفته باشد .
یا به عبارت ساده تر و عامیانه تر خودمونی :
طراحی فرایند برای صنایع شیمیایی، جهت تبدیل مواد اولیه به فرآورده های با ارزش
دروس مهندسی شیمی :
حدود ۴۰ درصد ( به طور تقریبی ) درس های این رشته با سایر رشته های مهندسی یکسان است
دروس اصلی این رشته میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
موازنه ماده و انرژی
ترمودینامیک
مکانیک سیالات
انتقال حرارت
سینتیک و طراحی انواع راکتور
و …
گرایش های مهندسی شیمی :
این رشته دارای گرایش های زیر میباشد :
۱ – پالایش : دانش تبدیل نفت خام به فراورده های نفتی در واقع مهندسی پالایش به طراحی پالایشگاهها باز میگردد. یعنی دانشجوی این گرایش، شیوه طراحی دستگاههایی مثل برجهای تقطیر، دستگاههای جداکننده مایعات از مایعات و گازها از مایعات را میآموزد؛ دستگاههایی که مشتقات ئیدروکربنی مثل بنزین و گازوئیل و مواد سنگینتر مثل قیر و شویندهها را از نفت خام جدا ساخته و به دست میآورد.
دروس تخصصی گرایش پالایش :
مهندسی احتراق، مهندسی پالایش، فرآیندهای پالایش
۲ – پتروشیمی : دانش تبدیل شاخه هایی از فرآوردههای نفتی به فرآورده های غیرنفتی (پلیمرهای خام و محصولات پتروشیمی). وظیفه مهندس پتروشیمی، طراحی دستگاهها و فرآیند تولید مواد مختلف از جمله کودهای شیمیایی، شویندهها، فرآوردههای پلیمری (مواد اولیه پلاستیکها، لاستیکها و الیاف مصنوعی) و مواد شیمیایی (اسیدها، حلالها) از نفت و برشهای نفتی است.در واقع وظیفه مهندسی پتروشیمی، طراحی دستگاهها و فرآیند تولید مواد مختلف از جمله کودهای شیمیایی، شویندهها، فرآوردههای پلیمری (مواد اولیه پلاستیکها، لاستیکها و الیاف مصنوعی) و مواد شیمیایی (اسیدها، حلالها) از نفت و برشهای نفتی است. دروس تخصصی دانشجویان این رشته بیشتر در مورد کاتالیزورهای صنعتی است که در رآکتورها به کار میرود
۳ – پلیمر : دانش تبدیل پلیمرهای خام (PVC,PP,PE) به پلیمرهای صنعتی (لاستیک، چسب، رنگ و …). شیمی فیزیک پلیمرها، رئولوژی پلیمرها، خواص مکانیکی و شکلدهی مواد پلیمری و همچنین مکانیک کامپوزیتها به صورت تخصصی در گرایش پلیمر تدریس میگردند. دانشجویان این گرایش نهایتاً در یکی از زمینههای پلیمر مثل فرایند شکلدهی پلیمر یا طراحی واحدهای صنعتی تولید پلیمر تبحر پیدا میکنند.
این مقاله را از دست ندهید: معرفی رشته مدیریت کسب و کار های کوچک
۴- صنایع گاز : دانشی برای تبدیل گاز طبیعی به گاز قابل مصرف…. به طور کلی عمق چاهی که برای استخراج گاز زده میشود، قطر لولهای که گاز را از چاه به پالایشگاه یا از پالایشگاه به شبکههای شهری منتقل میکند، نحوه انتقال گاز از چاه به پالایشگاه، نحوه گرفتن گازCO2 از این ماده (برای جلوگیری از خورده شدن لولهها)، نحوه شیرین کردن گاز ترش ( گاز اولیهای که از چاه استخراج میشود و قابل مصارف شهری و … نیست) همه در حیطه فعالیت یک مهندس شیمی گرایش گاز قرار دارد.
دروس تخصصی گرایش صنایع گاز :
انتقال و توزیع گاز، فرآیند گاز، مهندسی احتراق
۵ – صنایع شیمیایی معدنی : تبدیل مواد شیمیایی استخراج شده از معدن به محصولات معدنی مانند گچ ، سیمان ، کاشی و …
۶-ترموسینیتیک و کاتالیست:
این گرایش عمدتاً به دو شاخهی : ۱) ترمودینامیک ۲)سینتیک و کاتالیست، تقسیم میشود.
شاخهی اول بیشتر به مفاهیم ترمودینامیکی همچون روابط کار، انرژی، فشار حجم، گرا و … خصوصاً در محلولها به صورت کاربردی، که در حیطه مهندسی شیمی است میپردازد.
شاخهی دوم متمرکز به سه بحث عمده در زمینهی کاتالیستهاست:
۱) سینتیک واکنشهای کاتالیستی و طراحی راکتورهای مربوطه
۲) اصول و روشهای ساخت کاتالیستها
۳) تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی کاتالیستها
۷ – صنایع غذایی : تبدیل مواد غذایی به محصولات غذایی مغذی تر…
یکی از کاربردهای مهندسی شیمی در تولید مواد غذایی و بخشهای صنایع غذایی مانند میکروبیولوژی غذا، شیمی غذا و کنترل کیفی صنایع غذایی است. برای مثال در سوپرمارکتها و فروشگاهها، مواد غذایی بیشتر به حالت کنسرو وجود دارد که تهیه این کنسروها با حفظ اصول ایمنی و بهداشتی نیاز به یکسری محاسبات دارد که این محاسبات توسط یک مهندس شیمی صنایع غذایی انجام میگیرد. همچنین طراحی دستگاههایی که فرآیند خشک کردن را انجام میدهند مثل غذاهای بچه که به صورت پودر تهیه میشود و طراحی دستگاههای استریلیزه، پاستوریزه و منجمدکننده برعهده متخصصین همین رشته است.
دروس تخصصی گرایش صنایع غذایی:
میکروبیولوژی عمومی، شیمی مواد غذایی، میکروبیولوژی مواد غذایی، صنایع غذایی، بیوشیمی مواد غذایی، تغذیه وبهداشت
۸ – طراحی فرایند های صنعت نفت : مسائل مربوط به صنایع نفت در این گرایش مطرح میشود.
در واقع فرآیند یعنی عملکرد یا روش و طریقی که بتوان به یاری آن مادهای را از حالتی به حالت دیگر تغییر شکل داد و منظور از مهندس طراحی فرآیندهای صنایع نفت یعنی فردی که روش این تغییر و تحول را طراحی کند. چون برای تبدیل یک ماده از حالت اولیه به حالتی خاص لازم است که دستگاههایی طراحی شده و محاسباتی انجام بگیرد تا بتوان به نتیجه مطلوب دست یافت. طراحی صنایعی که بطور مستقیم یا غیر مستقیم وابسته به نفت خام یا فرآوردههای پالایشگاه یا صنایع پتروشیمی است به مهندس شیمی گرایش طراحی فرآیندها مربوط میشود. یک مهندس شیمی گرایش طراحی فرآیندهای صنایع نفت، واکنشهای خاصی را از شیمیستها میگیرد و با توجه به شرایط محیطی، اقتصادی و … بهترین روش تولید مواد شیمیایی و خالصسازی آنها را پیدا کرده و پیاده میکند.
این مقاله را از دست ندهید: معرفی رشته روانشناسی
دروس تخصصی گرایش طراحی فرآیندهای نفت:
فرآیندهای پالایش نفت و گاز، طراحی برج و مبدل، تعیین مشخصات دستگاهها، سیستمهای اندازهگیری.
۹ – بهرهبرداری از منابع نفت :
مهندس بهرهبرداری از منابع نفت مهندسی است که راهها و روشهای بهرهبرداری بهینه از مخازن نفت را ارائه میدهد. در واقع یک مهندس بهرهبرداری از نفت با توجه به نوع مخزن نفت تعیین میکند که به یاری کدام یک از روشهای موجود؛ تزریق گاز، تزریق آب، تزریق مواد پلیمری یا ازدیاد حرارت میتوان نفت را راحتتر و مقرون به صرفهتر بهرهبرداری کرد. امروزه اکثر مخازن نفت کشور ما دچار افت فشار شدهاند. به همین دلیل نفت به صورت طبیعی به سطح زمین نمیرسد و در نتیجه حضور مهندسین بهرهبرداری از منابع نفت، یک ضرورت اجتنابناپذیر است.
دروس تخصصی گرایش بهرهبرداری از منابع نفت :
مهندسی مخازن هیدروکربوری، ازدیاد برداشت، حفاری و تولید، شبیهسازی مخازن نفتی، خواص ترمودینامیکی سیالات نفتی
۱۰-بیوتکنولوژی
(زیست فناوری) عبارت است از کاربرد علوم مختلف در استفاده مستقیم یا غیرمستقیم از موجودات زنده، قسمتی از بدن و یا فرآوردههای آنها در اشکال طبیعی یا تغییریافته. اساس درسهای تخصصی این رشته بر پایه علوم زیستی است. این گرایش جز گرایشهای جدید در مهندسی شیمی است به همین دلیل علاقهمندان زیادی دارد. بهطور کلی هر گونه فعالیت هوشمندانه بشر در خلق، بهبود و عرضه محصولات گوناگون با استفاده از موجودات زنده مخصوصاً از طریق دستکاری ژنتیکی آنها در سطح مولکولی، در حوزه بیوتکنولوژی قرار میگیرد
۱۱-نانوفناوری:
اگر از دیدگاه مهندسی شیمی و شیمی به فناوری نانو نگریسته شود میتوان گفت رشته نانوشیمی تقریباً در تمامی علوم و فنون به کار میرود، به عبارت دیگر در زمینههای مختلفی از جمله سوخت، پلیمر، رنگ، ساختوساز، پوشاک، دارو، غذا و بهطورکلی هرآنچه که به شیمی و مهندسی شیمی مربوط میشود، میتوان از مزایای این فناوری بهره جست.
۱۲-محیط زیست:
مسائل محیط زیستی صنایع از موضوعاتی است که اخیراً مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. از آنجا که صنایع مربوط به مهندسی شیمی از جمله صنایعی هستند که تأثیر فراوانی در محیط زیست دارند لذا گرایش محیط زیست در مهندسی شیمی (که در چند سال اخیر وارد این رشته شده) اهمیت ویژهای مییابد. مباحث تصفیه آب و فاضلاب و ضایعات جامد، تصفیه بیهوازی و کنترل آلودگی هوا از جمله موضوعاتی هستند که در این گرایش به صورت تخصصی آموزش داده میشوند
بازار کار و آینده ی شغلی :
فارغ التحصیلان گرایش صنایع گاز پس از پایان تحصیلات میتوانند در پالایشگاه های گاز کشور مشغول به فعالیت بشوند
در این برهه از زمان به دلیل ملی بودن صنعت نفت و گاز ، فعالیت در این دو گرایش بیشتر در بخش های دولتی دستگاه اجرایی کشور نظیر پالایشگاه های ملی است اما با این حال شرکت هایی خصوصی وجود دارند که در زمینه های مشاوره ای به سازمان های دولتی خدمات میدهند
این مقاله را از دست ندهید: خلاصه نویسی
اگر قصد کار در جایی خصوصی را دارید میتوانید جذب این شرکت ها به عنوان مشاور بشوید .
فارغ التحصیلان صنایع غذایی در کارخانه های قند ، نوشابه و … میتوانند مشغول به کار شوند
با توجه به این که کشور در زمینه ی صنایع غذایی پیشرفت دارد بازار کار برای این گرایش مناسب است .
فارغ التحصیلان پتروشیمی هم نیز در پالایشگاه ها میتوانند به خدمت گرفته شوند
در کشور های صنعتی این رشته (مهندسی شیمی ) اهمیت خاصی دارد چرا که تولید بسیاری از مواد و پالایش آنها وابسته به نفت است و پالایش و تولید مواد از نفت هم تخصص میخواهد که تخصصی ترین فرد مورد نظر یک مهندس شیمی است .
رشته مهندسی شیمی در کشور ما رشته ای مهم و کاربردی است . با توجه به اینکه کشور ما جزو کشور های پیشرو در زمینه نفت و گاز است برای استخراج ، پالایش ، انتقال و همچنین تبدیل نفت به فراورده شیمیایی نیاز به مهندسین شیمی داریم تا از این سرمایه ی گرانقدر بتوان بالاترین بازده و سودآوری را گرفت.
به عنوان سخن آخر در مورد این رشته باید بگوییم که رشته ای است جذاب اما سختی های خاص خودش را هم دارد !!
و اگر کسی واقعا درک درستی از این رشته و بازار کار و شغلی که با این رشته می توان بدست آورد، داشته باشد مطمئنا بیکار نخواهد ماند .
این رشته جزو زیرگروه ۲ در میان رشته ها قرار میگیرد و ضرایب دروس تخصصی کنکور گروه ریاضی و فنی در زیر گروه ۲ به صورت زیر میباشد :
ریاضی: ۴
فیزیک : ۳
شیمی : ۳
نمونه کارنامه و رتبه:
در کنکور سال ۹۴ رتبه آخرین فردی که در رشته ی مهندسی شیمی و در دانشگاه های معتبر تهران قبول شده است با توجه به سهمیه به صورت زیر است :
سهمیه منطقه ۱ : دانشگاه علم و صنعت در نظر گرفته شده است
رتبه ۱۸۰۰ منطقه
ادبیات فارسی ۶۸%
عربی ۵۷٫۴%
معارف ۷۶%
زبان ۶۲٫۷%
ریاضیات ۲۹٫۱%
فیزیک ۴۶٫۷%
شیمی ۳۰٫۵%
منطقه ۲ : رتبه ۱۰۱۰
ادبیات فارسی ۴۴%
عربی ۶۹٫۴%
معارف ۷۷٫۴%
زبان ۳۷٫۴%
ریاضیات ۳۴%
فیزیک ۴۷٫۵%
شیمی ۲۲%
منطقه ۳ : رتبه ۴۸۰
ادبیات فارسی ۴۱٫۴%
عربی ۶۶٫۷%
معارف ۶۵٫۴%
زبان ۴۵٫۴%
ریاضیات ۳۱٫۵%
فیزیک ۴۱٫۵%
شیمی ۱۵٫۳%